EXCERPT OF THE ORIGINAL STUDY published in Appl. Sci. 2021, 11, 8564.
https://doi.org/10.3390/app11188564

https://www.mdpi.com/journal/applsci

Skuteczność i toksyczność preparatu VarroMed^® stosowanego do zwalczania Varroa destructor w różnych porach roku i na różnych obszarach geograficznych

Maja Ivana Smodiš Škerl ^1,*, Jorge Rivera-Gomis² , Ivana Tlak Gajger ³, Jernej Bubnicˇ ¹, Gabriela Talakic´³ , Giovanni Formato², Alessandra Baggio⁴ , Franco Mutinelli ⁴, Wim Tollenaers⁵ , Dries Laget⁶ , Valeria Malagnini ⁷, Livia Zanotelli⁷ i Marco Pietropaoli²

Substancjami czynnymi leku VarroMed^® są kwas mrówkowy (5 mg/ml) i kwas szczawiowy dwuwodny (44 mg/ml). Producent nie podaje konkretnego zakresu temperatury ani wilgotności otoczenia, w którym można stosować VarroMed^®.

Oceniliśmy działanie leku VarroMed^® we Włoszech (klimat umiarkowany kontynentalny/śródziemnomorski), w Słowenii
i Chorwacji (klimat umiarkowanie ciepły i deszczowy kontynentalny) oraz w Belgii (klimat umiarkowany morski) w 2018 r.

Do każdej próby zorganizowano dwie grupy doświadczalne jednorodne pod względem siły i stopnia porażenia Varroa. W obu protokołach rodziny pszczele poddano działaniu preparatu VarroMed^® (grupa leczona), podczas gdy drugą grupę pozostawiono bez leczenia (kontrola). Główne różnice między tymi dwoma protokołami polegały na braku czerwiu w protokole zimowym i jego obecności w protokole letnio-jesiennym, a także na czasie trwania leczenia wynikającym z liczby zastosowań preparatu VarroMed^®. Zgodnie z instrukcjami podanymi na etykiecie, zabiegi jesienią należy wykonywać w zależności od zmniejszającej się populacji kolonii, 3 do 5 razy w odstępie 6 dni. Zimą preparat należy stosować tylko raz, na początku okresu bez czerwiu i w ulach, w których występuje Varroa.

W celu oceny zmian siły rodziny pszczelej spowodowanych stosowaniem preparatu VarroMed^®, bezpośrednio przed rozpoczęciem i po zakończeniu okresu leczenia oceniano liczbę dorosłych pszczół i pokrycie czerwiu. Zgodnie z zaleceniami producenta, VarroMed^® przed użyciem ogrzewano w temperaturze 25-35^◦ C, wstrząsano i podawano między ramki ula całkowicie zajętymi przez pszczoły.

Jako zabieg uzupełniający polegający na zastosowaniu syntetycznych środków warrobójczych o różnym mechanizmie działania użyto produktów na bazie amitrazu i tau-fluwalinatu.

Skuteczność akarycydu VarroMed^® zarejestrowana podczas letnio-jesiennych badań wahała się od 71,2% przy trzykrotnym zastosowaniu (Chorwacja) do maksymalnie 89,4% (Belgia) przy pięciokrotnym zastosowaniu.

Próba letnia: nie odnotowano statystycznie istotnych różnic między lokalizacjami, a liczbą zastosowanych zabiegów (trzy lub pięć) nie miała związku z naturalną liczebnością osypu roztoczy przed zabiegiem.

Próba zimowa: w rodzinach, w których stosowano VarroMed w okresie zimowym, przy braku czerwiu, odnotowana skuteczność waha się od 71,8% do 95,6%.

Nie zaobserwowano śmiertelności matki pszczelej ani objawów klinicznych innych chorób.

W czasie badań letnio-jesiennych średnie temperatury środowiska podczas zabiegów VarroMedu były następujące: 30,2 ± 2,5 ◦C w Chorwacji; 23,6 ± 1,3 ◦C we Włoszech; 15,6 ± 4,2 ◦C w Słowenii; 12,4 ± 2,7 ◦C w Belgii. Podczas prób zimowych odnotowano następujące średnie temperatury środowiska: 7,4 ± 3,4 ◦C i 6,4 ± 3,2 ◦C we Włoszech; 4,2 ± 4,6 ◦C w Chorwacji i 3,3 ± 2,6 ◦C
we Włoszech Levico.

Dyskusja

W naszym badaniu podawaliśmy preparat VarroMed^® w kilku pasiekach o różnych warunkach klimatycznych. Średnie temperatury w pobliżu pasiek doświadczalnych w Chorwacji, Włoszech, Słowenii i Belgii wykazują wszechstronny zakres (30,2-12,4^◦ C) tylko
w letnio-jesiennym okresie leczenia w 2018 roku. Nasze wyniki pokazują, że skuteczność leczenia VarroMed^® wynosiła powyżej 70% i nie była wysoce zmienna, niezależnie od obecności czerwiu pszczoły miodnej i temperatury otoczenia. Kolonie były leczone w okresie bez czerwiu w okresie letnim (przy użyciu technik przerywania rozwoju czerwiu, takich jak umieszczanie matek w klatkach lub usuwanie czerwiu), a skuteczność w zwalczaniu roztoczy wynosiła od 48 do 89%.

Protokoły zabiegów przeciwko V. destructor mogą wymagać dość długiego czasu (ponad 40 dni), aby osiągnąć wysoką skuteczność akarycydu, zwłaszcza w rodzinach z czerwiem o wysokim poziomie porażenia. Próby terenowe przeprowadzono w rodzinach pszczelich o średnim stopniu porażenia, dlatego też zastosowane leczenie było odpowiednie. W pasiekach doświadczalnych skuteczność wynosiła od 71,2 do 89,3% przy stosowaniu leku w okresie letnio-jesiennym. Tlak Gajger i Sušec odnotowali jeszcze wyższą skuteczność (91,5%) w okresie letnim. W zabiegach zimowych opisanych w niniejszej pracy, ogólna skuteczność akarycydów wynosiła od 71,8 do 95,6%. Według raportu Europejskiej Agencji Leków skuteczność zimowego zabiegu z użyciem VarroMedu^® wynosiła 88%. Poziom skuteczności leczenia preparatem VarroMed^® w okresie letnio-jesiennym i zimowym uznano za wystarczający, co można potwierdzić na podstawie średniej liczby upadków roztoczy po klateczkowaniu matki i leczeniu uzupełniającym.

Ogólnie rzecz biorąc, zastosowanie kwasu szczawiowego w postaci leku z syropem cukrowym zwiększa skuteczność zwalczania roztoczy Varroa.

Biorąc pod uwagę aspekty toksyczności, oceniliśmy wpływ na siłę rodzin pszczelich po zastosowaniu leku VarroMed^®. Stwierdziliśmy, że zmniejszenie liczby pszczół miodnych i czerwiu w ulach, w których stosowano lek, było bardzo niskie
lub nieistotne we wszystkich krajach i we wszystkich sezonach stosowania leku, z wyjątkiem Belgii, gdzie w leczonych rodzinach zaobserwowano mniejszą liczbę pszczół miodnych, a niektóre z nich nawet padły. Stwierdzenie to można wyjaśnić brakiem idealnego połączenia temperatury (poniżej 15^◦ C), leczenia (kilka zastosowań) i stanu rodzin pszczelich (zmniejszająca się populacja rodzin) w czasie badań terenowych.

Należy podkreślić, że z naszych danych wynika, że nie ma potrzeby przeprowadzania zabiegów w przypadku braku czerwiu (np. stosowania klatek dla matek), ponieważ w obu przypadkach (z czerwiem lub bez) zaobserwowano wysoką skuteczność leku. Zabiegi powtarzano kilkakrotnie, a czas trwania zabiegów obejmował okres dłuższy niż okres rozwoju robotnic od jaja do wylęgu.

Na koniec warto zauważyć, że producent VarroMedu^® pozostawia pszczelarzom decyzję o zastosowaniu lub nie dodatkowego leczenia, w oparciu o poziom inwazji Varroa uzyskany po poprzednim leczeniu. Takie podejście do leczenia roztoczy Varroa, oparte na zintegrowanej ochronie przed szkodnikami (IPM), obejmuje wdrożenie dobrych praktyk pszczelarskich i edukację pszczelarzy
w celu osiągnięcia zrównoważonego i skutecznego pszczelarstwa.

Streszczenie

VarroMed^® to „miękki akarycyd“ zarejestrowany dla pszczół miodnych na rynku Unii Europejskiej od 2017 r. do zwalczania Varroa destructor. Naukowcy biorący udział w projekcie byli partnerami z różnych krajów
w grupie zadaniowej ds. zwalczania warrozy stowarzyszenia COLOSS.

Naszym celem była ocena skuteczności działania (skuteczności akarycydu i toksycznego wpływu na pszczoły miodne) leku VarroMed^® w różnych warunkach klimatycznych.

Nasze wyniki w badanych pasiekach wykazały:

1. skuteczność w zakresie od 71,2 do 89,3% w okresie letnio-jesiennym i od 71,8 do 95,6% w okresie zimowym,

2. nie zaobserwowano toksycznego działania na pszczoły,
3. zabieg można skutecznie stosować zarówno w rodzinach z czerwiem, jak i bez czerwiu.

Każdego roku tysiące pszczelarzy stosuje preparaty do zwalczania Varroa destructor. Środki te oparte są na różnych substancjach czynnych (amitraz, kwas szczawiowy, tymol, kwas mrówkowy, flumetryna, itp.), działają w różny sposób (odparowywanie, kontakt, itp.), kinetykę (leczenie błyskawiczne lub długotrwałe) oraz formy aplikacji (polewanie, sublimacja, itp.). Często zapomina się jednak, że do zwalczania warrozy można stosować wyłącznie produkty będące produktami leczniczymi weterynaryjnymi.

Miód jest żywnością przeznaczoną do spożycia przez ludzi, a konsumenci muszą mieć pewność, że żywność, którą spożywają, jest wolna od wszelkich szkodliwych substancji będących wynikiem, np. nieprawidłowo zastosowanego leczenia pszczół lub użyciem nielegalnych produktów. Pozostałości są prawdziwym problemem i tylko dopuszczone do obrotu leki weterynaryjne prawidłowo zastosowane mogą zagwarantować zgodność nieprzekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości (Maximum Residue Levels, MRL), a także zgodność z normami bezpieczeństwa dla pszczół i pszczelarzy. W związku z tym leki weterynaryjne muszą sprostać szczególnym ograniczeniom i procesom związanym z ich statusem. Temat ten jest często pomijany.

Zacznijmy od podstaw: co to jest lek weterynaryjny?

Lek weterynaryjny to produkt oparty na składniku aktywnym, który otrzymał pozwolenie na dopuszczenie do obrotu od właściwych organów (krajowych agencji weterynaryjnych i/lub Europejskiej Agencji Leków [EMA]). Od rozpoczęcia prac badawczo-rozwojowych do uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu upływa kilka lat. W tym okresie przyszły posiadacz pozwolenia na dopuszczenie do obrotu musi wykonać szereg czynności (poszukiwanie rzetelnego dostawcy substancji czynnej, badania in vitro, dane kliniczne [badania w warunkach terenowych]), aby dojść do etapu składania wniosku o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu.

Aby uzyskać ostateczne pozwolenie, przyszły posiadacz pozwolenia na dopuszczenie do obrotu musi udowodnić stabilność, skuteczność i bezpieczeństwo (brak szkodliwego działania) produktu. W tym celu należy złożyć wniosek o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu, zawierający dokumentację z licznymi badaniami. Proces rejestracji jest długi i kosztowny.

• Badania skuteczności: lek musi wykazywać skuteczność na poziomie co najmniej 95% w przypadku leczenia pszczelarstwa konwencjonalnego i 90% w przypadku leczenia pszczelarstwa ekologicznego.
• Badania toksyczności na gatunkach docelowych: korzyści z zastosowania leku muszą znacząco przewyższać ewentualne działania niepożądane (lek musi być skuteczny i bezpieczny dla pszczół).
• Badania pozostałości: ponieważ produkty z ula są przeznaczone do spożycia przez ludzi, „MRL” (maksymalne limity lub poziomy pozostałości) zostały określone na poziomie europejskim¹.
• Dowód bezpieczeństwa dla użytkownika (pszczelarza) zgodnie z zaleceniami dotyczącymi stosowania.
• Badania stabilności: forma użytkowa produktu musi być stabilna i spełniać minimalne wymagania dotyczące przechowywania i stabilności w czasie.

Po zakończeniu tych etapów agencja krajowa lub europejska zatwierdza Charakterystykę Produktu Leczniczego, która zawiera podsumowanie wszystkich cech leku (substancję czynną, instrukcję stosowania, środki ostrożności, działania niepożądane, itp.) oraz określa ramy jego stosowania (w szczególności dawkowanie, środki ostrożności i czas stosowania).

Co z okresem po wydaniu pozwolenia na dopuszczenie do obrotu?

Po wydaniu pozwolenia na dopuszczenie do obrotu lek może być stosowany, ale jego bezpieczeństwo i skuteczność muszą być monitorowane przez cały okres stosowania.

Dlatego prawo UE wymaga od każdego podmiotu posiadającego pozwolenie na dopuszczenie do obrotu, właściwego organu krajowego i EMA prowadzenia systemu nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii w ramach współpracy między państwami członkowskimi UE, EMA i Komisją Europejską.

Stosowanie niedozwolonych metod leczenia

Po pierwsze, postawmy sprawę jasno. Leczenie warrozy produktem, który nie jest lekiem weterynaryjnym, jest nielegalne. Pszczelarze są odpowiedzialni za jakość sprzedawanego przez siebie miodu oraz za bezpieczeństwo spożycia miodu przez ludzi.

Stosując niedopuszczony do obrotu produkt do leczenia pszczół:

• Łamiesz prawo!
• Stwarzasz zagrożenie wprowadzenia do obrotu żywności, która może być niebezpieczna do spożycia przez ludzi.
• Nie masz gwarancji, że produkt nie prowadzi do powstania pozostałości powyżej MRL.
• Nie masz gwarancji, że produkt nie zaszkodzi pszczołom, czerwiu lub matkom pszczelim.
• Nie wiesz, czy produkt nie podlega ograniczeniom temperaturowym podczas stosowania i czy w związku z tym nie zaszkodzi rodzinie pszczelej.
• Nie wiesz, jak długo należy pozostawić produkt w ulu, w jakiej dawce/stężeniu należy go stosować w ulu, ani czy należy go stosować wielokrotnie, aby uzyskać wystarczającą skuteczność bez szkody dla rodziny pszczelej.
• Nie wiadomo, czy i jak długo należy odczekać przed założeniem nadstawek w ulu.
• Narażasz się na szkodliwe działanie produktu.
• Stosując przypadkową dawkę produktu w zbyt wielu aplikacjach (co często ma miejsce w przypadku nielegalnych zabiegów), zwiększasz ryzyko zwiększenia odporności na daną substancję.

I tak dalej.

Ostatnią istotną kwestią jest jakość produktu, zwłaszcza gdy kupuje się gotowe produkty, które nie są zarejestrowane (na przykład gotowe paski szczawiowe z glicerolem, które są obecnie sprzedawane w Europie Środowo-Wschodniej). Produkcja preparatów przeciw warrozie nie jest procesem łatwym i nie może być prowadzona w dowolnym, przypadkowym zakładzie produkcyjnym. Zakład produkcyjny musi posiadać certyfikat GMP (Good Manufacturing Practices), który gwarantuje zgodność z dyrektywami europejskimi i normami jakościowymi. W istocie, wytwarzanie leku jest możliwe tylko w strukturach posiadających zezwolenie na produkcję farmaceutyczną. GMP to zasady i wytyczne, których należy przestrzegać przy produkcji leków przeznaczonych do stosowania u ludzi i w weterynarii. Podczas wytwarzania leku stosuje się te same standardy, niezależnie od tego, czy jest on przeznaczony do stosowania u ludzi, czy w weterynarii.

Oznacza to, że dla każdej partii, która zostanie wypuszczona na rynek, przeprowadza się kilka kontroli. Jeśli wystąpią odchylenia, produkt nie zostanie wprowadzony do obrotu. Procedura ta pozwala uniknąć sytuacji, w której na przykład na danym rynku sprzedawany byłby produkt zawierający mniejszą ilość substancji czynnej. Podczas produkcji leku weterynaryjnego stężenie substancji czynnej jest monitorowane dla każdej partii produktu.

Przyszłość leczenia roztoczy: badania nad nowymi substancjami

W jaki sposób w przyszłości będzie się zwalczać warrozę? Zdajemy sobie sprawę z pilnej potrzeby opracowania nowych substancji czynnych, które umożliwią trwałe zwalczanie warrozy i bezproblemową rotację zabiegów.

Aby to osiągnąć, Véto-pharma od wielu lat inwestuje w innowacje, a pięć lat temu stworzyła doświadczalną pasiekę wraz z laboratorium pszczelarskim, w którym realizowany jest jeden z głównych projektów innowacyjnych firmy: badania nad nowymi substancjami czynnymi do zwalczania warrozy. W tym celu zespół ds. innowacji opracował unikalną metodę przesiewową, która umożliwia ocenę składników aktywnych i identyfikację tych, które będą skuteczne w walce z warrozą i bezpieczne dla rodzin pszczelich. To niełatwe zadanie! Cząsteczki skuteczne w walce z warrozą, zarówno pochodzenia chemicznego, jak i organicznego, są często bardzo toksyczne dla pszczół. Szczególnie dotyczy to wielu olejków eterycznych, które osiągają optymalną skuteczność tylko przy stężeniach bardzo szkodliwych dla pszczół. Jest to kolejny powód, dla którego pszczelarze nie powinni samodzielnie testować w swoich ulach niedozwolonych produktów. Toksyczność dla pszczół miodnych może być bardzo trudna do przewidzenia.

W ciągu ostatnich lat oceniono 38 nowych cząsteczek, a niektóre z nich dały obiecujące wyniki. Cząsteczki te są obecnie poddawane ponownej ocenie i jeśli przejdą wszystkie testy (skuteczności, bezpieczeństwa, pozostałości), prawdopodobnie staną się nowymi metodami leczenia w przyszłości. Mamy nadzieję, że dzięki rejestracji nowych leków na bazie tych składników aktywnych zmniejszy się liczba nielegalnych metod leczenia, a szersza gama produktów będzie skuteczna, bezpieczna, łatwa w użyciu i dostępna.

Źródło informacji Veto-pharma. Aby dowiedzieć się więcej o Véto-pharmie, odwiedź stronę www.veto-pharma.eu